เทคนิคการเขียนตำราแบบย่อๆ จาก ศ.ดร.ไพโรจน์ ประมวล

ในวันที่ ๑๙ ตุลาคม ๒๕๖๑ ศาสตราจารย์ ดร.ไพโรจน์ ประมวล (คณบดีคณะวิทยาศาสตร์ มมส.) บรรยายเสริมเติมจาก ศ.อร.อลงกลด แทนออมทอง (อ่านบันทึกต้นๆ ได้ที่นี่และที่นี่) ถึงเทคนิคการเขียนหนังสือหรือตำราเพื่อขอตำแหน่งทางวิชาการ ... มีประโยชน์มาก เชิญพิจารณานำไปใช้เถิด

ตอนแรกตั้งใจจะไม่เขียนบันทึกนี้ครับ เพราะการเขียนชื่นชมหัวหน้า จะนำมาซึ่งจิตอกุศลของคนที่ไม่หวังดี  แต่เมื่อมีอาจารย์ที่สนใจเขียนข้อความในความเห็นของบันทึกที่ผ่านมาว่า จะรออ่านเทคนิคจาก ศ.ไพโรจน์  จึงน่าจะคุ้มค่าที่จะนำมาเผยแพร่ (โดยขออนุญาตท่านแล้ว)

เกริ่นนำ

• ศ.ไพโรจน์ ยื่น ผศ. ด้วยงานวิจัย ๒  เรื่อง (ฐาน ISI) ยื่น รศ. ด้วยตำรา ๑ เล่ม และผลงานวิจัยตีพิมพ์ ๘ ผลงานบนฐาน ISI ทั้งหมด  ยื่นขอ ศ. ด้วยหนังสือ ๑ เล่ม ผลางานวิจัยตีพิมพ์ ๑๐ ผลงานบนฐาน ISI และเป็นผู้นิพนธ์หลักทั้งหมด ... ผ่านการประเมินรอบเดียว 
• หนังสือที่ประกอบการยื่นเป็นเรื่อง แมลงลิ้นดำในเมืองไทย เป็นผลจากการทำวิจัยต่อเนื่องยาวนาน และผลการวิจัยบางอันเป็นการค้นพบใหม่ของโลกด้วย ... อาจารย์ไพโรจน์บอกว่า เริ่มเขียนตั้งแต่ตอนเรียนจบปริญญาเอก  ตามคำของอาจารย์ที่ปรึกษาผู้ชี้แนะ (ศ.ดร.วิสุทธิ์ ใบไม้)

ควรจะเขียนหนังสือหรือตำรา

• เอกสารคำสอนยื่นได้ครั้งเดียว ดังนั้น ต้องทำเอกสารคำสอน ๒ วิชา วิชาหนึ่งยื่น รศ. อีกวิชายื่น ศ. 
• ควรจะเขียนหนังสือหรือตำรา ... ตอบว่า
• ขึ้นอยู่กับความนิยมของสาขาวิชาที่ยื่นขอ เช่น 
• ในสาขาด้านวิศวกรรมศาสตร์ จะนิยมและยอมรับตำรามากกว่า 
• ในสาขาด้านวิทยาศาสตร์ ได้รับคำแนะนำจากอาจารย์ว่า เขียนหนังสือดีกว่า 
• ควรเลือกเขียนในสิ่งที่เราเชี่ยวชาญที่สุด โดยพิจารณาว่า งานวิจัยที่เรามีนั้นเหมาะที่จะแทรกไว้ในตำรา หรือสามารถนำมาเขียนเป็นหนังสือ  เช่น 
• ถ้างานวิจัยนำมาเขียนเป็นหนังสือได้เพียง ๓๐ - ๔๐ หน้า ก็ไม่ควรจะเขียนหนังสือ เป็นต้น .. หนังสือท่านยื่น ศ. หนาถึง ๓๐๐ กว่าหน้า
• ถ้างานวิจัยค่อนข้างกว้างขวาง เกี่ยวข้องกับหลายๆ สาขาวิชา อาจนำมาเขียนเป็นตำราจะดีกว่า 

ข้อแนะนำเกี่ยวกับงานวิจัย

• สำหรับการขอ รศ. หรือ ศ. อย่าเน้นจำนวนอย่างเดียว โอกาสที่จะผ่านนั้นน้อยมาก  การเน้นจำนวนอย่างเดียวในที่นี้หมายถึง การแยกผลวิจัยของตนเองออกเป็นส่วนย่อยๆ แล้วตีพิมพ์เป็นผลงานย่อยๆ หลายเรื่อง  บางคนส่งไป ๒๐ เรื่อง อาจจะผ่านเพียงเรื่องเดียวก็เป็นได้ 
• วิธีการพิจารณาผลงานวิจัย คือ 
• ๑ ดูว่าตีพิมพ์ที่ไหน คนในวงการนั้นๆ ยอมรับหรือไม่ อยู่ในฐานข้อมูลที่รู้จักหรือไม่ 
• ๒ ดูว่าท่านเขียนอะไร เกี่ยวข้องกับตำราหรือไม่ โดยดูอย่างละเอียด
• ๓ ผลงานวิจัยที่ดี ควรมีลักษณะผลงานที่ทำอย่างบูรณาการ คือ ใช้เครื่องมือหรือเทคนิคที่หลากหลาย เพื่อหาคำตอบใดคำตอบหนึ่ง  คือถือเป็นผลงานวิจัยไฮไลท์ ซึ่งควรจะมีแบบหนึ่งสัก ๑ หรือ ๒ เรื่อง (คือ มีงานวิจัยที่โดดเด่น)

เทคนิคการเขียนตำราหรือหนังสือ

• สำคัญที่สุดคือ ต้องใส่ผลงานวิจัย (ของทั้งตนเองและผู้อื่น) เข้าไปในตำรา (แทรกไว้ในตำรา) ได้มากน้อยแค่ไหน  ... ถ้าไม่มี หรือมีน้อย ก็ไม่ผ่าน 
• การเขียนตำรา ต้องไม่ใช่การแปล แม้แต่การแปลจากผลงานวิจัยของตนเอง  ต้องเป็นการเรียบเรียง ... การแปลจากภาษาอังกฤษเป็นภาษาไทยนั้นใช้ไม่ได้ ... ต้องเขียนใหม่ให้เป็นภาษาไทย
• ภาพที่ใช้ในตำรา ต้องมีคุณภาพดี ชัดเจน และต้องเขียนรายละเอียดเพิ่มเติม (ไม่ใช่มีแต่รูป) ... รูปภาพต้องอธิบายตัวมันเองได้
• มีความสม่ำเสมอในการใช้ภาษา  เช่น  ใช้คำใดในบทที่ ๑ ในบทที่ ๑๐ ก็ต้องใช้คำเดิม ฯลฯ 
• ศัพท์เฉพาะต้องเป็นศัพท์บัญญัติจากสำนักราชบัณฑิตยสถานเท่านั้น 
• ศัพท์เฉพาะคำใด ที่ไม่มีบัญญัติไว้ แนะนำให้ใส่ไว้เป็นฟุตโน๊ตในหน้านั้นๆ
• เขียนเสร็จแล้ว ควรส่งให้คนอื่นอ่านก่อน เช่น ให้เพื่อนอ่าน ฯลฯ 
• ในคำนำ ต้องบอกให้ชัดว่า ตำราเล่มนี้ ใช้ในการสอนวิชาใด 
• อย่ายึดเนื้อหาเฉพาะคำอธิบายรายวิชาเท่านั้น แต่ต้องดูจาก Textbook มาตรฐาน ที่นิยมใช้กันทั่วโลก ที่ใช้กันทั่วไป ... ผู้ทรงฯ จะไม่สนใจคำอธิบายรายวิชา 
• อย่าเขียนตำราตามตำราเล่มอื่น นำตำราเล่มอื่นมาดูแนวทางการเขียนได้ แต่ตอนเขียนต้องเขียนตาม Review Articles เพราะจะมีองค์ความรู้ใหม่ และจะทำไม่ให้ซ้ำกับตำราเล่มอื่น  
• ให้เรียบเรียงจาก Review Articles  (แนะนำ Anual Review ต่างๆ )
• แต่อย่าแปลจาก Review Articles
• ควรใช้ Review Articles จากวารสารที่มีชื่อเสียง เป็นที่ยอมรับ
• องค์ประกอบในแต่ละบท 
• ต้องมีบทนำ หรือมีการเกริ่นนำ ... ไม่ต้องจั่วหัวคำว่า "บทนำ" ก็ได้ 
• และมีหัวข้อย่อยตามความเหมาะสม ควรจะมีหลายหัวข้อย่อย
• มีสรุปตอนท้าย 
• ถ้าเป็นตำราให้มีคำถามท้ายบท (หนังสือไม่ต้องมีคำถามท้ายบท)
• เอกสารอ้างอิงสามารถเอาไว้หลังบทหรือหลังเล่มก็ได้ แล้วแต่ชอบ...
• เปิดขึ้นหน้าของบทใหม่ อาจให้มีรูปและคำอธิบายความคิดรวบยอดของบทนั้น เพื่อสื่อถึงให้เห็นความสำคัญของบท 
• ทุกครั้งที่เริ่มเขียนบทใหม่ ให้มีเกริ่นนำเสมอ
• โดยหลักการ เนื้อหาในแต่ละหัวข้อ (บทหนึ่งมีหลายหัวข้อ) ควรจะมีองค์ประกอบ ดังนี้ 
• ความรู้ ทฤษฎีพื้นฐาน 
• แนวคิดสมัยใหม่ในหัวข้อนั้น (ได้จาก Review Articles)
• ตัวอย่างงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง (งานวิจัยของตนเองหรือของคนอื่นก็ได้) 
• ในกรณีที่นำงานวิจัยของคนอื่น ให้เลือกเอาจากวารสารดีๆ มาใส่เลย
• ถ้าไม่มีงานวิจัยของตนเองในเรื่องใดเลย โอกาสผ่านจะน้อยมาก 
• อย่าเอาตัวอย่างจากหนังสือเล่มอื่นมาใส่ 
• ควรใส่รูป ภาพ ไดอะแกรม อินโฟกราฟฟิคต่างๆ ใส่ในตำรา ... และให้ดูเรื่องลิขสิทธิ์ให้ดี ทั้งภาพ ตัวอย่าง กราฟ ไดอะแกรม หรืออะไรต่างๆ 

ผมขออนุญาตในเบื้องต้นแล้วสำหรับการบอกต่อแนวปฏิบัติ BP เหล่านี้ ซึ่งท่านก็ยินดีที่จะให้เผยแพร่ไปสู่ว่าที่ รศ. หรือ ศ. รุ่นใหม่ ให้มหาวิทยาลัยและประเทศไทยเจริญก้าวหน้าต่อไป 

ผลกระทบของ "เกณฑ์ขอตำแหน่งวิชาการ" ใหม่ ที่บังคับใช้ตั้งแต่ ๑ พ.ย. ๒๕๖๑ เป็นต้นไป (ศ.ดร.อลงกลด แทนออมทอง)

เมื่อเช้านี้ (๒๐ ตุลาคม ๒๕๖๑) ศาสตราจารย์ ดร.อลงกลด แทนออมทอง กรรมการ กพว. และผู้ทรงคุณวุฒิอ่านผลงานวิชาการของ ก.พ.อ. (ต่อจากเมื่อวานนี้ อ่านที่นี่) ตีความถึงผลกระทบของเกณฑ์ใหม่ ที่จะบังคับใช้ตั้งแต่ ๑ พ.ย. ๒๕๖๑ สำหรับการขอตำแหน่งทางวิชาการของอาจารย์มหาวิทยาลัย ... คนระดับศาสตราจารย์ เวลาจะศึกษาหรือสื่อสารอะไรนี่ เขาทำได้ชัดเจน ลุ่มลึกจริงๆ ... แม้จะไม่สามารถถ่ายทอดไว้ในบันทึกนี้ทั้งหมด  แต่ก็คงจะมีประโยชน์บ้างสำหรับเพื่อนพ้องน้องอาจารย์ที่กำลังคิดและทำเรื่องนี้  ท่านใดอยากจะศึกษาเอง ให้ดาวน์โหลดประกาศ ก.พ.อ. ฉบับล่าสุดที่นี่เถิด...

สิ่งที่ผู้จะขอตำแหน่งวิชาการต้องเรียนรู้ (ไม่รู้ไม่ได้)

อาจารย์มหาวิทยาลัยทุกคน (ทั้งข้าราชการและพนักงานวิชาการ ใช้เกณฑ์เดียวกัน (พนักงานวิชาการยังไม่มีระเบียบของตนเอง)) ต้องเรียนรู้ก่อนการยื่นขอตำแหน่งทางวิชาการ ท่านเน้นว่า จริงๆ ควรจะรู้ก่อนลงมือทำงานวิชาการ เพื่อให้สามารถวางแผนการทำผลงานวิชาการอย่างเป็นระบบ สมบูรณ์ และต่อเนื่อง ทำอย่างมีเป้าหมายและถูกกติกาที่ ก.พ.อ. กำหนดไว้  

• ต้องรู้ว่าผลงานวิชาการที่ใช้ในการขอตำแหน่งวิชาการต่อไปนี้ คืออะไร ลักษณะแตกต่างกันอย่างไร และควรทำ ควรใช้เมื่อใด และต้องเผยแพร่อย่างไร ได้แก่ 
• เอกสารประกอบการสอน 
• เอกสารคำสอน
• งานวิจัย
• หนังสือ
• ตำรา
• งานบริการสังคม 
• อื่นๆ ๑๐ ประการ 
• บทความวิชาการ ... ให้ระวัง เพราะ ใช้ได้เฉพาะการขอ ผศ. เท่านั้น และต้องได้รับผลประเมินในระดับดีมาก ( ระดับดีเฉยๆ ไม่พอ)
• ต้องรู้ว่า จะต้องยื่นผลงานอะไร จำนวนเท่าไหร่ ผลงานแต่ละประเภทเผยแพร่ที่ไหนเขาถึงจะยอมรับให้ผ่าน ... อ่านต่อไปครับ

• ผลงานวิชาการที่ใช้ในการขอตำแหน่งวิชาการ แบ่งได้เป็น ๔ กลุ่ม (เอกสารแนบท้ายประกาศฯ) ได้แก่
• กลุ่มที่ ๑ งานวิจัย  มีอยู่ ๓ แบบ  (ไม่ใช่เฉพาะสิ่งที่เราคิดกันในปัจจุบัน) ได้แก่ 
• รายงานวิจัยที่มีความครบถ้วนสมบูรณ์และชัดเจนตลอดกระบวนการวิจัย  ... ถ้าจะยื่นด้วยวิธีนี้ ต้องมีกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิทีไม่เกี่ยวข้องกับงานวิจัยนั้นมาตรวจรับรองก่อน 
• บทความวิจัย (วิจัยตีพิมพ์)
• หนังสือโมโนกราฟ (monograph) ที่ใช้งานวิจัยมาประกอบการเขียน  ... ทำเสร็จเผยแพร่ทางเว็บไซต์ได้เลย 
• กลุ่มที่ ๒ ผลงานวิชาการในลักษณะอื่นๆ .... (อื่นๆ นอกจากงานวิจัย แสดงว่า งานวิจัยสำคัญมาก หรือความหมายคือ เป็นอาจารย์ต้องทำงานวิจัย)  มีทั้งหมด ๑๐ ประการ (อ่านคำนิยามในประกาศ ก.พ.อ.ฉบับล่าสุดที่นี่) ได้แก่ 
• ผลงานวิชาการเพื่ออุตสาหกรรม 
• ผลงานวิชาการเพื่อพัฒนาการเรียนการสอนและการเรียนรู้ 
• ผลงานวิชาการเพื่อพัฒนานโยบายสาธารณะ 
• กรณีศึกษา (Case Study)
• งานแปล
• พจนานุกรม สารานุกรม นามานุกรม และงานวิชาการในลักษณะเดียวกัน
• ผลงานสร้างสรรค์ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
• ผลานสร้างสรรค์ด้านสุนทรียะ ศิลปะ
• สิทธิบัตร 
• ซอฟต์แวร์ 
• กลุ่มที่ ๓ ผลงานวิชาการรับใช้สังคม ... ต้องจัดทำเอกสาร เช่น คู่มือ ๑ เล่ม หรือรายงานฉบับสมบูรณ์ ฯลฯ ให้ผู้ทรงที่อ่านเห็นการเปลี่ยนแปลงหรือพัฒนาใน ๗ ประเด็น ต่อไปนี้ 
• วิเคราะห์สภาพก่อนทำ
• การมีส่วนร่วมและการยอมรับของสังคมเป้าหมาย
• การออกแบบ หรือ การพัฒนา หรือ แนวคิด หรือ กระบวนการ 
• การคาดการณ์สิ่งที่จะตามมา 
• การประเมินผลลัพธ์โดยการติดตามสิ่งที่เกิดขึ้น
• การสรุปแนวทางการธำรงรักษา หรือ การขยายผล หรือ การปรับปรุงพัฒนา
• กลุ่มที่ ๔ ตำรา หนังสือ บทความวิชาการ  .... ท่านย้ำมาก ๆ ว่า บทความวิชาการ ใช้ได้เฉพาะกับการขอ ผศ. เท่านั้น 

จะเห็นว่า การทำกิจกรรมบำเพ็ญประโยชน์ เช่น พานิสิตนักศึกษาไปพัฒนาทาสีกำแพงวัด โรงเรียน นำมาเขียนเป็นผลงานขอตำแหน่งไม่ได้ 

• ต้องรู้ว่า ฐานข้อมูลผลงานวิจัยระดับนานาชาติ ๑๙ ฐาน ที่ ก.พ.อ. รองรับ เชิญพิจารณาจาก สไลด์ของท่านเถิด หรือจะสืบค้นก็ง่ายมาก 

เกณฑ์การขอตำแหน่งทางวิชาการ (เดิม)

• เกณฑ์เก่า กำหนดไว้ดีมาก คล้ายๆ การสอบเอนทรานซ์สมัยก่อน สอบรอบเดียวจบเลย ไม่เปิดโอกาสให้แก้ไขเหมือนเกณฑ์ใหม่ .... ไม่ขอลงละเอียดเพราะจะเลิกใช้แล้ว 
• การขอ ผศ. ตามเกณฑ์เก่า แต่ก่อนสามารถใช้ตำราเล่มเดียวได้ แต่เกณฑ์ใหม่ไม่ได้  หรือใช้บทความวิชาการ หรือ บทความวิจัย รวม ๒ เรื่อง น้อยที่สุดที่ท่านเคยเห็นคือส่งบทความวิชาการเรื่องเดียว  ผ่านไม่ผ่าน ให้ท่านใช้วิจารณาญาณเอง...ฮา 
• การขอ รศ. เกณฑ์เก่า ต้องมีตำราหรือหนังสือ  ....   ผมชอบมากๆ เมื่อท่านบอกว่า แม้เกณฑ์จะเปลี่ยนไป แต่ผู้ทรงคุณวุฒิไม่เปลี่ยนใจ ....ฮา แหลมคมๆ ลุ่มลึกๆ ... (ท่านผู้อ่านเข้าใจไหมครับ)
• การขอ ศ. เกณฑ์เก่า เน้นไปที่ตำรา  แต่ในชีวิตของท่าน ท่านพบเพียง ๒ ท่านเท่านั้น ที่ส่งเฉพาะผลงานวิจัยอย่างเดียว ท่านหนึ่งคือ ศ.จากจุฬาฯ ท่านส่ง ๕๐ ผลงาน  

เกณฑ์การขอตำแหน่งทางวิชาการ (เกณฑ์ใหม่)

จะเริ่มใช้ตั้งแต่วันที่ ๑ พ.ย. ๒๕๖๑ นี้เป็นต้นไป จะมีศาสตราจารย์ดูแลสายศาสตร์ละ ๑๐ ท่าน มนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ นำโดย ศ.บวรศักดิ์ อุวรรณโน (ถ้าท่านจำไม่ผิด) และสายวิทยาศาสตร์นำโดย ศ.เทียนฉาย กีระนันท์ อดีตอธิการบดีของจุฬาฯ  ชุดนี้ประชุมกันประมาณ ๒๐ ครั้ง จนได้กฏหมายนี้  

ท่านเล่าว่า กฎหมายนี้มีจุดมุ่งหมายอยู่ ๓ อย่าง ได้แก่

• ทำให้เข้าสู่ตำแหน่งวิชาการได้ง่ายขึ้น ในที่นี้ท่านหมายถึง ชัดเจนขึ้น ใช้เวลาน้อยลง ดูง่ายขึ้น คือ
• ปรับข้อกำหนดประสบการณ์การสอนของอาจารย์วุฒิ 
• ป.ตรี จาก ๙ ปี เหลือ ๖ ปี 
• ป.โท จาก ๕ ปี เหลือ ๔ ปี 
• ป.เอก จาก ๒ ปี เหลือ ๑ ปี
• โดยมีข้อกำหนดว่าต้องพ้นระยะเวลาทดลองการปฏิบัติงาน
• ปรับระยะเวลาของ ผศ. ไปเป็น รศ. จาก ๓ ปี เหลือ ๒ ปี 

• ทำให้เกิดความหลากหลายมากขึ้น  ... หากมองอีกมุมคือ จะซับซ้อนขึ้น เชิญพิจารณาจากสไลด์และคำอธิบายด้านล่าง 

•  สำหรับการขอ ผศ. (ดาวน์โหลด แบบฟอร์มการยื่นขอ (แบบ ก.พ.อ. ๐๓ ได้ที่นี่))
• ผศ. รุ่นใหม่ ไม่ต้องมีตำราหรือหนังสือก็ได้ (ไม่แนะนำให้ทำตำราเพราะยากกว่าเยอะ)  ให้ใช้ผลงานวิชาการ ๒ ชิ้น ที่มีคุณภาพระดับดี (คืออยู่ใน TCI ฐาน ๑ ฐาน ๒ คือต้องมีการออกวารสารนั้นต่อเนื่อง ๖ เล่ม ... ผมเข้าใจว่าเล่มที่ ๗ เป็นต้นไปถึงจะใช้ได้) ท่านย้ำให้ระวัง จะไปตีพิมพ์เสียเปล่าใน ๖ เล่มแรก)
• ท่านยกตัวอย่างอาจารย์ท่านหนึ่ง ทำวิจัยไป ๘ ปี หมดไปหลายแสน ได้งานวิจัยมา ๔ เรื่อง แต่ใช้ได้เพียงเรื่องเดียว เพราะอีก ๓ เรื่อง ไปที่พิมพ์ใน ๖ เล่มแรกนั้น 
• และต้องมีจำนวนอย่างน้อย ดังต่อไปนี้ ... ให้เลือกเอาว่าถนัดจะทำผลงานแบบใด 
• ผลงานวิจัย ๒ เรื่อง (ศ.ท่านแนะนำให้ทำอันนี้)
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานแบบอื่นๆ ๑ เรื่อง
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานรับใช้สังคม ๑ เรื่อง ... (อันนี้...หิน)
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ตำราหรือหนังสือ ๑ เล่ม ...(อันนี้ โคตรหิน)
• ถ้าเป็นผลงานในการประชุมวิชาการ ต้องมี Full Paper เท่านั้น มีเฉพาะ Abstract ใช้ไม่ได้  และผลงานนั้นก็ห้ามนำมาเขียนตีพิมพ์ที่อื่นด้วย ถืือว่าได้เผยแพร่แล้ว  ดังนั้น ต้องดูให้ดี  โดยเฉพาะนิสิตนักศึกษาที่ต้องมีผลงานตีพิมพ์เพื่อจบระดับบัณฑิตศึกษา  มีกรณีตัวอย่างจากมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่ง ถึงขั้นต้องทำ Thesis ใหม่ 
• ถ้ายื่นแล้วตก งานวิจัยนั้นต้องตกไป ห้ามนำกลับมาใช้ใหม่ หรือ นำมาแก้ไขโดยเด็ดขาด ... งานวิจัยสามารถยื่นประเมินได้เพียงครั้งเดียว 

•  สำหรับาการขอ รศ. 
• ต้องเป็น ผศ. มาอย่างน้อย ๒ ปี  ... อันนี้ต้องระวังให้ดี เพราะ 
• เกณฑ์ใหม่ กำหนดว่า ผลงานที่จะใช้ได้ ต้องนับหลังจากได้ ผศ. แล้วเท่านั้น 
• ถ้ายื่นผ่านรอบเดียว ไม่มีแก้ไข ให้ยึดวันที่ผ่านกรรมการวิชาการของมหาวิทยาลัย 
• ถ้ายื่นผ่านรอบเดียว แต่มีแก้ไข ต้องยึดวันที่ส่งฉบับแก้ไขให้กรรมการสภาวิชาการของมหาวิทยาลัย 
• ก็ให้คิดเอาเองว่า หลังจากยื่น ผศ. แล้วควรจะตีพิมพ์ผลงานช่วงใด 
• แต่ไม่ต้องตกใจ เนื่องจากมีการร้องเรียนจาก สภาคณาจารย์ และที่ประชุมอธิการบดี จึงนำมาสู่การประกาศเลื่อน การนับแบบนี้ออกไป ๓ ปี  (เริ่มใช้จริงๆ วันที่ ๑ พ.ย. ๒๕๖๔)
• รศ. รุ่นใหม่ มี ๒ วิธี มีหรือไม่มีตำราหรือหนังสือก็ได้  
• วิธีที่ ๑ มีตำรา และผลงานวิจัยมีคุณภาพดี (ISI Quatile 3 หรือ 4 หรืออย่างน้อย TCI ฐาน ๑) ที่มีจำนวน ตามตัวเลือกนี้ 
• ผลงานวิจัย ๒ เรื่อง (ท่านแนะนำแบบนี้)
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานอื่น ๑ เรื่อง
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานรับใช้สังคม ๑ เรื่อง 
• วิธีที่ ๒ ไม่มีตำรา และมีผลงานวิจัยในระดับดีมาก (คือ ISI Quatile 1 หรือ 2 หรืออย่างน้อยต้อง 3 หรือ 4) และมีจำนวน ตามตัวเลือกต่อไปนี้ 
• ผลงานวิจัย ๓ เรื่อง ดีมาก ๒ เรื่อง ดี ๑ เรื่อง
• ผลงานวิจัยดีมาก ๒ เรื่อง ผลงานอื่น ๑ เรื่อง
• ผลงานวิจัยดีมาก ๒ เรื่อง ผลงานรับใช้สังคม ๑ เรื่อง 
• ผมฟังว่า... ท่านไม่แนะนำวิธีที่ ๒ นะครับ ท่านแนะนำว่าน่าจะมีตำรา
• เนื่องจากผลงานวิจัยยื่นได้เพียงครั้งเดียว ไม่สามารถแก้ไขได้ แต่ตำราสามารถนำมาแก้ไขได้ จึงทำให้มีข้อคิด ดังนี้ 
• ถ้ายื่นผลงานไปโดยไม่มีตำรา ถ้าไม่ผ่าน ผลงานวิจัยเหล่านั้นจะไม่สามารถนำมาใช้ได้อีก 
• กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิท่านจะดูภาพรวม แล้วประเมินว่าผ่านหรือไม่ สมมติยื่นไป ๓ บทความวิจัย แล้วไม่ผ่าน จะมีผลงานที่ใช้ไม่ได้อีก ๒ บทความทันที เก็บไว้ใช้ได้เพียง ๑ บทความ ต้องเริ่มทำวิจัยใหม่ ซึ่งต้องใช้เวลาเป็นปี  
• แต่หากยื่นไปโดยใช้ตำราประกอบ ส่วนใหญ่พบว่า งานวิจัยผ่านแต่ตกตำรา แต่แม้จะตกตำรา แต่สามารถนำมาแก้ไข รีบยื่นเข้าไปใหม่ จะได้กรรมการชุดเดิม  โอกาสที่จะผ่านสูงกว่า 
• ผู้ทรงจะมี ๓ คน ต้องผ่านอย่างน้อย ๒ คนจึงจะผ่าน ผู้ทรงมักมีความหลากหลาย ไม่สามารถไปยุ่งเกี่ยวได้ ถือว่าเป็นอิสระทางวิชาการ จะเห็นว่าจะบอกผลเป็นผลงานๆ ว่าผลงานนั้นผ่านหรือตก  แต่บ่อยครั้งที่ผู้ทรงให้เหตุผลว่า "ผลงานวิชาการไม่เพียงพอ"  โดยไม่บอกอะไร ... ซึ่งหมายถึง ตกทุกผลงานนั่นเอง 
• โอกาสทอง ของนักวิจัยคู่ (บัดดี้วิจัย) เนื่องจากข้อกำหนดของสัดส่วนผลงานที่สามารถยื่นได้เป็น ร้อยละ ๕๐ ดังนั้น หากมีผู้แต่งคู่ จึงสามารถใช้ยื่นได้ทั้ง ๒ คน   จึงเป็นโอกาสดีของคนฉลาด ดังนี้ 
• ถ้าคนที่ ๑ ยื่นไปก่อน ๒ บทความ แล้วผ่านระดับดีมากทั้งหมด  คนที่ ๒ สบาย... ไม่ต้องกังวลว่าจะตกผลงานวิจัย แค่มุ่งไปทำตำราอย่างเดียว 
• ทำวิจัย ๒ คน ย่อมดีกว่าทำวิจัยคนเดียว  จากที่ทำคนเดียวได้ปีละ ๑ ผลงาน ผสานกันจะได้ปีละ ๒ ผลงาน นั่นเอง

•  สำหรับขอ ศ. (สายวิทยาศาสตร์)
• ต้องเป็น รศ. อยู่ ๒ ปี  โดยมีกติกาเรื่องการนับเหมือนกับที่ว่าไปในการ ขอ รศ.
• ศ. รุ่นใหม่ ยื่นได้ ๒ วิธี จะมีหรือไม่มีตำรา/หนังสือ ดังนี้ 
• วิธีที่ ๑ มีตำรา ๑ เล่ม และมีผลงานที่มีคุณภาพดีมาก (ต้องอยู่ใน ISI Quatile 1 หรือ 2 หรืออย่างน้อย 3 หรือ 4) และจำนวน ตามตัวเลือกดังนี้ 
• ผลงานวิจัย ๕ เรื่อง 
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานอื่น ๕ เรื่อง 
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานรับใช้สังคม ๕ เรื่อง 
• วิธีที่ ๒ ไม่มีตำรา แต่มีผลงานวิจัยมีคุณภาพดีเด่น (ต้อง ISI Quatile ที่ 1 หรือ 2) และมีจำนวน ตามตัวเลือกนี้ 
• ผลงานวิจัย ๕ เรื่อง 
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานอื่น ๕ เรื่อง 
• ผลงานวิจัย ๑ เรื่อง ผลงานรับใช้สังคม ๕ เรื่อง
• เช่นเดียวกันครับ... ท่านไม่แนะนำให้ส่งโดยไม่ใช้ตำรา  

• ทำให้ได้มาตรฐานมากขึ้น เป็นสากลมากขึ้น  ...  ซึ่งท่านบอกว่า ยากขึ้น ยากมาก ...ฮา  สิ่งที่เปลี่ยนไป และทำให้ยากขึ้นมีดังนี้ 
• ขอ ผศ. ต้องใช้งานวิจัยอย่างน้อย ๑ เรื่อง   เกณฑ์เดิมไม่ใช้ก็ได้ 
• ความใหม่ของงานวิจัย ทำให้ยากขึ้น ละต้องวางแผนให้ดี 
• ขอ ผศ. ต้องใช้งานตีพิมพ์ภายใน ๓ ปี 
• ขอ รศ. ต้องเป็นงานหลังจากได้ ผศ. 
• หากยื่นไปแล้วมีแก้ไข ต้องนำมาเผยแพร่ใหม่ 
• ขอ ศ. ต้องเป็นงานหลังจากได้ รศ.  
• เอกสารประกอบการสอนต้องครบ ๓ ชั่วโมงต่อสัปดาห์ หรือ ๔๕ ชั่วโมง  หากไม่ได้สอนวิชาเดียวต้องเขียนหลายรายวิชา รวมกันให้ได้ตามเกณฑ์ 
• การมีส่วนร่วมในงานวิชาการ 
• ถ้าเป็นผลงานวิจัย 
• ต้องร้อยละ ๕๐ หรือ
• ถ้าเป็นผู้นิพนธ์หลัก (corresponding author) และต้องมีผลงานที่สอดคล้องรวมกันไม่น้อยกว่าร้อยละ ๕๐
• งานวิจัย ๑ ชิ้น ใช้ได้เพียง ๑ คน ยกเว้น นิพนธ์สองคน ๆ ละครึ่ง 
• ถ้าเป็นผลงานอื่น ต้องเป็นผู้ดำเนินการหลักและมีส่วนร่วมอย่างน้อยร้อยละ ๕๐ 
• ในกรณีเป็นชุดโครงการ ผู้ขอต้องเป็นผู้ดำเนินการหลักในบางโครงการ อย่างน้อย ๑ เรื่อง และมีปริมาณงานไม่น้อยกว่าร้อยละ ๕๐ 
• ต้องมีการลงนามตามแบบฟอร์ม (ดูเอกสารแนบท้ายประกาศฯ) หากไม่สามารถลงนามได้ให้หารเฉลี่ย หากลงนามไม่ได้บางคน ต้องให้หัวหน้าภาคฯ หรือคณบดีลงนาม 
• เกณฑ์ใหม่ ทำให้สามารถฟ้องร้องและถูกลงโทษได้ง่ายกว่า โดยเฉพาะการคัดลอกผลงาน  (plagiarism) แม้กระทั่งการคัดลอกผลงานของตนเอง 
• ลงโทษหนักขึ้น คือ เปลี่ยนระยะเวลาห้ามยื่นขอตำแหน่งจากไม่เกิน ๕ ปี เป็น ไม่น้อยกว่า ๕ ปี แต่ไม่เกิน ๑๐ ปี  แม้จะยื่นเปิดโอกาสให้ยื่นอุธรณ์ได้ ๒ ครั้ง ภายใน ๙๐ วัน แต่การยื่น ต้องยืนผ่านมหาวิทยาลัยไป กพว. ซึ่งจะไปที่ผู้ทรงฯ ชุดเดิม ....  ท่านจะมีชื่อเสีย(ง) ทั้งระดับสภามหาวิทยาลัยและระดับประเทศ 
• กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิอ่านมากขึ้นได้ 
• จากเดิม วิธีปกติ ๓ คน เป็น ๓-๕ คน 
• จากเดิม วิธีพิเศษ ๕ คน เป็น อย่างน้อย ๕ คน 
• โดย ผศ. และ รศ. มติเกินกึ่งหนึ่ง และผลงาน ดีมาก  ส่วน ศ. ต้องได้มติ ๔ ใน ๕ ผลงานต้องดีเด่น 
• เกณฑ์ใหม่ ต้องผ่านการพิจารณาของคณะกรรมการการทำวิจัยของสถาบันในกรณีที่ทำวิจัยในคนหรือในสัตว์ 
• เกณฑ์ใหม่ ต้องกำหนดชื่อสาขา (ที่มีอยู่ตามที่ ก.พ.อ. กำหนด ดูประกาศฯ)

ทั้งนี้มหาวิทยาลัยสามารถกำหนดเกณฑ์ของตนเองได้ แต่ต้องไม่ต่ำกว่าเกณฑ์ของ ก.พ.อ. 

คำแนะนำเพิ่มเติม กรณีที่พบบ่อย

ท่านอาจารย์อลงกลด แนะนำว่า 

• กรณีที่ต้องเลือกสาขา ให้ยึดเอาสาขาวิชาที่ตนเองเชี่ยวชาญและได้สอนเป็นสำคัญที่สุด ไม่ใช่เลือกตามคณะ-วิทยาลัยที่สังกัด 
• ขอ ผศ. ให้ใช้ผลงานวิจัย ๒ เรื่องดีที่สุด หากใช้ตำรา ถ้ามีการแก้ไข จะเป็นปัญหาการนับเวลาที่จะช้าออกไปอีก คือต้องนับหลังจากวันแก้ไข 
• การขอ รศ. ควรยื่นผลการวิจัยอย่างน้อย ๓ เรื่อง 

ย้ำอีกครั้งครับ  แม้เกณฑ์จะเปลี่ยนไป แต่ "จิตใจ" ของผู้ทรงฯ ไม่เปลี่ยน ..... 

เรียนรู้ "วิธีการเขียนตำราและหนังสืออย่างถูกต้อง เพื่อการขอตำแหน่งทางวิชาการ (ผศ.รศ. ศ.)

วันที่ ๑๙-๒๑ ตุลาคม ๒๕๖๑ นี้ ผมอยู่ที่ "ทอแสงโขงเจียม รีสอร์ท" อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี เข้าร่วมโครงการพัฒนาอาจารย์ด้านการเขียนหนังสือและตำราเพื่อการขอตำแหน่งวิชาการ (ผศ. รศ. ศ.) ผมตั้งใจฟังเป็นพิเศษ ได้เรียนรู้เทคนิคและเคล็ดลับที่จับได้จากการฟังบรรยายของ ศาสตราจารย์ ดร.อลงกลด แทนออมทอง ศาสตราจารย์ด้านพันธุศาสตร์(โครโมโซม)สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในไทยหนึ่งเดียวในประเทศ จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น และศาสตราจารย์ ดร.ไพโรจน์ ประมวล ศาสตราจารย์ด้านพันธุศาสตร์แมลงลิ้นดำของโลก คณบดีคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ท่านอาจารย์อลงกลด บอกว่า ท่านยินดีมากหากจะมีการเผยแพร่สิ่งที่ได้ถ่ายทอดวันนี้ออกไป .... ขออนุโมทนา สาธุ กับวิทยาทานการให้แบบไม่มีเงื่อนไขนี้ ...  ผมคิดว่าน่าจะมีประโยชน์มาก ๆ สำหรับเพื่อนในชุมชนวิชาชีพอาจารย์ ... เชิญท่านอ่านเถิด

เกริ่นนำ

ศาสตราจารย์ ดร.อลงกลด ท่านนำเสนอด้วยการเล่าเรื่องประสบการณ์ตรงของท่านเอง จึงฟังไม่เบื่อเลย เสียดายที่ไม่ได้ขออนุญาตท่านบันทึกเสียง ... ใครมีโอกาสเชิญท่านไป อย่าได้ลังเลครับ ไม่ผิดหวังดอก  ขอจับเอาเฉพาะประเด็นสำคัญๆ ที่ประทับใจ ดังนี้

• ปัจจุบันท่านเป็นหนึ่งใน คณะพิจารณาผลงานทางวิชาการ (กพว.) (เป็นมา ๓-๔ ปี)  ซึ่งมีหน้าที่กำหนดและแต่งตั้ง ผู้ทรงคุณวุฒิประเมินผลงานทางวิชาการ ผศ. รศ. ศ. ของคณะกรรมการข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา (กพอ.) ตำรา หนังสือ หรืองานวิจัย 
• ท่านได้รับการประเมินเป็น ผศ. รศ. และ ศ. ด้วยการประเมินรอบเดียว 
• ปัจจุบันท่านเป็นกรรมการอ่านผลงานของ กพอ. จึงนำประสบการณ์มาเล่าให้ฟังว่า ผลงานแบบไหนจะผ่าน ผลงานแบบไหนจะไม่ผ่าน  รวมถึงเทคนิค และเคล็ดลับ
• ปัญหา ๓ ประการของการเขียนหนังสือหรือตำรา ที่มักพบเจอ ได้แก่
• ขาดกำลังใจ ... เข้าใจว่าเป็นเรื่องไกลตัว กระบวนการยุ่งยาก ผ่านยาก 
• การใช้และตีความในกฎหมายและระเบียบที่คลาดเคลื่อนไปจากสิ่งที่ควรจะเป็น
• คิดเข้าข้างตนเอง จนไม่ตรงกับความคิดเห็นที่ควรจะเป็น (คิดไม่เหมือนผู้ทรงคุณวุฒิตรวจผลงาน)
• ใครอยากจะเป็น "ศาสตราจารย์" ให้ยึดหลัก ๔ ประการต่อไปนี้ 
• ทำให้วงการในศาสตร์ของตนยอมรับ 
• ทำงานวิชาการด้านที่เลือกให้โดดเด่น (มีงานตีพิมพ์ด้านนั้นโดดเด่น)
• ทำผลงานวิชาการด้านนั้นต่อเนื่อง สม่ำเสมอ โดยเฉพาะงานวิจัย 
• ถ่ายทอดองค์ความรู้ของตนเองให้เป็นหนังสือหรือตำราให้ประจักษ์ 
• ใครตั้งเป้าหมายว่าจะเป็นศาสตราจารย์ ต้องฝึกตนเองให้มี AQ (Adversity Quotient) ๔ ประการ ได้แก่ 
• ควบคุมสถานการณ์ให้ได้ เมื่อเกิดปัญหา
• ไม่หนีปัญหา (เข้าไปแก้ไข) ... ให้มองว่า ปัญหามีไว้ให้แก้ 
• มองว่าปัญหาทุกอย่างมีทางแก้
• อดทนต่อปัญหาที่เกิดขึ้น 
• และที่สำคัญ จะได้ตำแหน่งทางวิชาการ ต้องเป็นคนชอบเขียน .... เขียนไม่เป็นก็จบ ลำดับการพัฒนาการเขียนเอกสาร คือ
• เขียนเอกสารประกอบการสอน -> ขอ ผศ.
• พัฒนาเอกสารประกอบการสอน ไปเป็น เอกสารคำสอน  -> ขอ รศ. 
• พัฒนาเอกสารคำสอน ไปเป็น ตำรา -> ขอ รศ. และ ศ.  
• ห้ามเอาเอกสารคำสอน ไปเขียนเป็นหนังสือ ตั้งแต่ ๑ พ.ย. ๖๑ เป็นต้นไป (ระเบียบใหม่) 
• ตามกฎหมาย เราสามารถ เขียนเอกสารวิชาการ วิชาเดียวได้ถึง ตำรา ขอ ศ. ได้เลย ไม่จำเป็นต้องเขียน ๒ วิชา  (แต่จากประสบการณ์ที่ผ่านมา  ไม่มีใครทำวิชาเดียว)
• วิธีการหาแรงกระตุ้น (แรงบันดาลใจ) ให้ตนเองเขียน 
• เอาไว้ใช้ ขอตำแหน่ง ผศ. รศ. ศ.๑๐ และ ศ.๑๑
• ได้เงินค่าตำแหน่ง  ฐานเงินเดือนสูงขึ้นด้วย
• ชื่อเสียง ความน่าเชื่อถือ เกียรติยศ  (สายสะพาย) ... ชอบตรงที่ท่านบอกว่า เพื่อความภูมิใจของลูกศิษย์ 
• ได้เผยแพร่ผลงานวิชาการของตนเอง (สร้างองค์ความรู้ใหม่)

เทคนิคการเขียน

• ขอ ผศ. ต้องการเอกสารประกอบการสอนและงานวิจัย ... ไม่ต้องใช้หนังสือหรือตำรา
• จะขอ รศ. ศ. ต้องเข้าใจก่อนว่า "หนังสือ" "ตำรา" แตกต่างกันอย่างไร (เรื่องนี้สำคัญมาก)  ท่านแนะไว้ดังนี้ 
• ตำรา จะต้อง ใช้สอนในวิชา อาจใช้สอนทั้งวิชา หรือส่วนหนึ่งส่วนใดก็ได้  ผู้ยื่นขอตำแหน่งต้องเป็นผู้สอน  แต่ไม่จำเป็นต้องเป็นผู้สอนทั้งวิชาก็มีสิทธิจะเขียนตำราทั้งวิชา 
• ต้องมีเนื้อหาครบถ้วนตามคำอธิบายรายวิชา 
• ต้องผ่านการใช้สอนมาแล้วอย่างน้อย ๑ เทอม  โดยจะพิจารณาว่าจัดพิมพ์ใด ใช่ก่อนต้นเทอมหรือไม่ 
• บุคคลอื่น นิสิตนักศึกษาอื่น ที่ไม่ได้เรียนโดยตรง ก็สามารถ "อ่านรู้เรื่อง" 
• ต้องมีดัชนีคำศัพท์ 
• ต้องแสดงหลักฐานว่า ผ่านการประเมินจากผู้ทรงคุณวุฒิ (มหาวิทยาลัยหรือคณะวิชา อาจแต่งตั้งคณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิขึ้นมาดูแล) 
• ต้องได้รับการเผยแพร่ เช่น 
• พิมพ์ในโรงพิมพ์ 
• สำนักพิมพ์   วิธีนี้ สมมติ ๓๐๐ หน้า ๕๐๐ เล่ม ๕ สี ราคาจะอยู่ที่ ๓๐๐,๐๐๐ บาท 
• e-book  ต้นทุนอยู่ประมาณ ๑๐,๐๐๐ บาท 
• online  ต้นทุน ๐ บาท  ทั้งนี้ต้องได้รับการตรวจสอบจากคณะกรรมการ 
• สมมติขอแล้ว "ไม่ผ่าน" คือ "ตก" ให้รีบแก้ไข ปรับปรุง ส่งกลับมาใหม่ให้เจอกรรมการชุดเดิม ...อย่างทิ้ง 
• ผลการประเมินตำรา ต้องผ่านเกณฑ์ ตามระดับการขอตำแหน่ง  ผศ. ต้องได้ ระดับดี รศ. ต้อง ระดับดีมาก และ ศ. ต้องได้ระดับดีเด่น 
• หนังสือ  ไม่จำเป็นต้องสอดคล้องกับวิชาที่สอน  ไม่ต้องใช้ในการสอน ไม่สามารถพัฒนามาจากเอกสารคำสอนได้  รูปแบบเหมือนกันหมด  มีดัชนีเหมือนกัน  มีข้อแนะนำเพิ่มเติมดังนี้ 
• ไม่ควรทำแบบ Book Chapter  ...  ต้องให้ครบถ้วนองค์ประกอบ 
• หากได้รับการประเมิน "ตก" ก็ให้รีบแก้ไขเหมือนกัน 
• ผศ. รศ. ศ. จะเน้นการประเมินผลงานวิจัยและตำราหนังสือเป็นหลัก  ส่วนเอกสารประกอบการสอนและเอกสารคำสอนนั้น เป็นการประเมินโดยใช้กรรมการภายในหน่วยงาน  กรรมการสองชุดนี้ไม่เกี่ยวข้องกัน
• การขอ ศ. นั้น แตกต่าง จากการขอ รศ. ใน ๒ ประเด็นหลักๆ คือ 
• การอ้างอิงของผลงานวิจัย  และ
• การยอมรับทางวิชาการ (ในวงการ)
• วิธีการพัฒนาจากเอกสารคำสอนไปเป็นตำรา อาจใช้เทคนิคการ "ยุบรวม" และการ "แยกบทเรียน" เช่น 
• ในเอกสารคำสอน กำหนด บทที่ ๒ ทฤษฎีพันธุกรรมตามกฎเมนเดลและนอกกฎเมนเดล  เมื่อมาเขียนเป็นตำรา ให้แยกออกเป็น ๒ บท 
• ในเอกสารคำสอน กำหนด บทที่ ๒ การใช้โปรแกรมในระบบปฏิบัติการดอส  เมื่อมาเขียนเป็นตำรา ให้แยกเป็น การใช้โปรแกรมในระบบปฏิบัติการดอสเบื้องต้น และ การใช้โปรแกรมในระบบปฏิบัติการดอสขั้นสูง 
• เป็นต้น 
• ต้องมีการนำเอางานวิจัยของตนเองและของผู้อื่น แทรกอ้างอิงหรือเป็นตัวอย้างในตำรา 

ข้อควรคำนึงในการเขียนตำรา หนังสือ

มีงานวิจัยของ ม.เกษตรฯ บอกว่า การยื่นขอตำแหน่ง รศ. นั้น ส่วนมากงานวิจัยผ่าน แต่ตกหนังสือหรือตำรา ผู้เสนอขอตำแหน่งจำนวน ๒๔๒ คน ส่วนใหญ่ไม่ผ่านเพราะตำราหรือหนังสือ 

• ร้อยละ ๕๐ เนื้อหาไม่ต่อเนื่อง ไม่สมบูรณ์ ไม่ลึกซึ้ง และไม่ทันสมัย 
• ร้อยละ ๓๐ ไม่มีการสอดแทรกประสบการณ์ที่เกิดจากการค้นคว้าของตนเองเข้าไปในตำรา หรือสอดแทรกน้อยเกินไป 
• ร้อยละ ๒๐ ไม่มีการวิเคราะห์ สังเคราะห์ หรือเนื้อเรื่องไม่มีความสำพันธ์กัน และอ้างอิงไม่ถูกต้อง  

โดยสรุป ท่านเน้นว่า 

• สาเหตุที่ทำให้ "ตก"การประเมินตำราหรือหนังสือ ที่มักพบคือ 
• เขียนไม่ครบถ้วนสมบูรณ์  (ร้อยละ ๕๐ ของผลงานที่เคยอ่านมา) ต้องเขียนให้เต็มวิชา   มักไปยึดติดกับคำอธิบายรายวิชา   ที่ถูกต้อง ต้องไปเอาหนังสือตำราในศาสตร์นั้นๆ มาพิจารณาดู 
• จำนวนบทไม่มีการกำหนดตายตัว   ๑๐ บท น่าจะกำลังดี  ๕ บทแรกให้เป็นทฤษฎี ๕ บทหลังให้เป็นการประยุกต์ใช้ทฤษฎี  ซึ่งเป็นหลักการแบบนี้คล้ายกันทุกศาสตร์  
• ควรจะมีจำนวนหน้ามากกว่า ๒๐๐ หน้า  ควรจะเป็น ๒๕๐-๓๐๐ หน้า ... ตำราที่ท่านยื่น ๖๐๐ กว่าหน้า ....ฮา
• ถ้าเป็นไปได้ ให้เพิ่มอีก ๒ บท โดยเฉพาะสายวิทยาศาสตร์  คือ 
• แลป หรือ เทคนิคการปฏิบัติ  
• เรื่องน่าสนใจ  เรื่องเด่นๆ  หรือ การประยุกต์ใช้ที่ใหม่ งานวิจัยใหม่ๆ  ที่น่าสนใจ โดยเฉพาะงานวิจัยของตนเองหรือจากงานวิจัยอื่นๆ 
• อย่าเขียนตำราคู่มือปฏิบัติการ หรือ ความรู้ขั้นพื้นฐานมากเกินไป เพราะมักจะไม่ผ่าน เช่น
• General Biology
• Principle of Computer 
• etc. 
• ต้องเลือกหนังสือที่ตนเอง ทั้งรักและสามารถต่อยอดได้ ไม่ใช่รักอย่างเดียว  ตอนทำ ผศ. ให้กำหนดสาขาไว้กว้างๆ ก่อน 
• งานวิจัยและตำราไม่สอดคล้องกัน ทำให้ไม่สามารถนำเอางานวิจัยมาแทรกเป็นตัวอย่างในตำราของตนเอง จึงตก  จะให้ดี คือให้วางแผนล่วงหน้าเลยว่า จะเขียนตำราอะไร จะต้องทำวิจัยอะไร งานวิจัยแต่ละชิ้นจะไปเขียนในตำราตรงไหน

การวางแผนในการขอตำแหน่งวิชาการ

ต่อไปนี้ เป็นคำแนะนำที่ท่านบอกไว้เป็นแนวทางสำหรับผู้มาใหม่ 

• เริ่มที่ ผศ. (ระดับ ซี ๘) ก่อน ดังนี้ 
• เขียนเอกสารประกอบการสอนในรายวิชาพื้นฐาน สัก ๘ บท ๒๐๐ หน้า เขียนให้เต็มวิชา 
• ใช้งานวิจัยในการขอประเมิน ๒ เรื่อง  ควรเป็น TCI ฐาน ๑ หรือ ฐาน ๒ โดยต้องเป็นเจ้าของร้อยละ ๕๐ หรือเป็น Corresponding Author (ผู้นิพนธ์หลัก)  ข้อแนะนำ 
• หากผลงานนั้น มีชื่อมากกว่า ๒ ชื่อ จะใช้ได้ เพียง ๑ คน ... ใช้ได้ครั้งเดียว 
• หากผลงานนั้น มีชื่อ ๕ คน ชื่อสุดท้ายเป็นผู้นิพนธ์หลัก  คนอื่นก็ใช้ไม่ได้ 
• ในระดับขอ รศ. (ระดับ ๙)
• เขียนเป็นเอกสารคำสอน วิชาเฉพาะด้าน (เล่มที่ ๑)  ประมาณ ๑๐ บท ๒๕๐ หน้า 
• งานวิจัยอย่างน้อย ๓ เรื่อง ในฐานข้อมูล SCOPUS หรือ ISI หรือ อย่างน้อยต้อง TCI ฐาน ๑  และต้องเป็นเจ้าของ ร้อยละ ๕๐ หรือ เป็นผู้นิพนธ์หลัก 
• ตำรา  (ที่พัฒนามาจากเอกสารคำสอน) ประมาณ ๑๒ บท ๓๐๐ หน้า 
• ในแต่ละบทต้องเริ่มด้วยคำนำ และมีบทสรุป 
• ในระดับขอ ศ. (ระดับ ๑๐)
• เขียนเอกสารคำสอน วิชาเฉพาะด้าน (เล่มที่ ๒) 
• งานวิจัยอย่างน้อย ๕ เรื่อง ในฐานข้อมูล SCOPUS หรือ ISI หรือ อย่างน้อยต้อง TCI ฐาน ๑  และต้องเป็นเจ้าของ ร้อยละ ๕๐ หรือ เป็นผู้นิพนธ์หลัก  
• เขียนตำราที่พัฒนาจากเอกสารคำสอนเล่มที่ ๒ และเขียนหนังสือหรือตำราเพิ่มอีก ๑ เล่ม  (รวมเป็นต้องมีเอกสารคำสอน ๑ เล่ม ตำรา ๑ เล่ม และหนังสือหรือตำราอีก ๑ เล่ม รวมทั้งหมด ๓ เล่ม)
• ให้ตั้งใจว่า "ในชีวิตนี้ขอให้ได้ส่งสักครั้ง ผ่านไม่ผ่าน ไม่ได้คาดหวังอะไร แต่จะทำให้ดีที่สุด ณ ปัจจุบัน"  (ตอนที่ท่านยื่น ศ. ท่านใช้ วุฒิปริญญาโท ยื่น) 

กฎ ๒ ข้อ ของการเขียนตำราหรือหนังสือ

• กฎข้อที่ ๑ ต้องรวบรวมหนังสือต้นแบบที่จะนำมาเขียนทั้งภาษาไทยและภาษาสากล แล้วพิจารณากำหนดเนื้อหาให้ครอบคลุม ครบถ้วน สมบูรณ์ และวางโครงเรื่องให้ต่อเนื่อง 
• กฎข้อที่ ๒ ในแต่ละบทให้กำหนดหัวข้อย่อยในแต่ละบท  ดังนี้ 
• เริ่มด้วย คำนำ
• จบด้วย บทสรุป 
• สองบทสุดท้าย ควรจะเป็นเรื่องของการประยุกต์ที่เข้ากับงานวิจัยของผู้เขียน หรืองานวิจัยเด่นๆ และทันสมัย 
• ถ้าจะให้ดีควรมีคำถามท้ายบท  (และเฉลยไว้ท้ายเล่ม)
• กฎข้อที่ ๓ ต้องเขียนอย่างต่อเนื่อง โดย 
• ไม่จำเป็นต้องเรียงบท บทไหนก่อนก็ได้ เขียนต่อจิ๊กซอไปเรื่อยๆ 
• เวลาเช้ามืด จะมีพลังความสดชื่น ทำต่อเนื่อง ๑ เดือนจะเห็นความก้าวหน้า เกิดกำลังใจเอง 
• สามารถทำงานอื่นๆ หลายอย่างพร้อมกันได้กับการเขียน แต่ต้องต่อเนื่อง 

เทคนิคเคล็ด(ไม่ลับ) เพิ่มเติม

• คำศัพท์ สำคัญมาก  ให้ยึดศัพท์ตามราชบัณฑิตกำหนด หรือทับศัพท์ก็ได้ เช่น 
• Software  ศัพท์ราชบัณฑิตบัญญัติคือ ชุดคำสั่ง  (ไม่ใช่ ละมุนภัณฑ์)  เขียนทับศัพท์คือ ซอร์ฟแวร์ 
• Join Stick ศัพท์บัญญัติคือ ก้านควบคุม (ไม่ใช่ แท่งหรรษา) หรือเขียนทับศัพท์คือ จอยสติ๊ก
• ฯลฯ
• การเขียนทับศัพท์ ต้องเขียน "ภาษาพูด" หรือ เขียนเรียนเสียง ไม่ใช่เขียนภาษาอ่าน  เช่น 
• Michael  ถ้าเป็นชื่อผู้ชาย จะเป็น ไมเคิล  ถ้าเป็นผู้หญิงเป็น มิเชล แต่ถ้าเป็นคนรัสเซีย ต้องเขียน มิกคาอิล หรือถ้าเป็นคนสวิส ต้องเป็น มิกาเอล 
• ฯลฯ 
• การเขียนทับศัพท์ ให้เขียนวงเล็บภาษาต่างประเทศ เพียงครั้งแรก ครั้งเดียวเท่านั้น ต่อไปให้ใช้คำภาษาไทย 
• ภาษาอังกฤษในวงเล็บต้องตัวพิมพ์เล็กเสมอ ยกเว้นคำเฉพาะ เช่น ชื่อคน ชื่อสถานที่ ฯลฯ เท่านั้น 
• ภาษาในภาพทุกภาพ ต้องเป็น ภาษาไทย  โดยอาจใช้คำว่า "ดัดแปลงจาก..... " 
• ทุกภาพต้องชัดเจน ไม่เบลอ 
• ต้องไม่ก๊อปปี้เพลส เด็ดขาด  ต้องใช้การเรียบเรียง  
• ออกแบบปกให้สวยงาม 

จบเท่านี้นะครับ ... จะไปเขียน(รวบรวมและเรียบเรียง)กับเขามั่ง 

เทคนิคจาก ศ.ไพโรจน์ ก็น่าสนใจ ใครสนใจอ่านต่อ มีไหมครับ...ฮา

PKA Model of Teaching (Sciences)

ผมสอนรายวิชา 0204555 Concept and Teaching Innovation in Physics มาหลายปี พัฒนาการสอนของตนเองมาเรื่อยๆ  จนปัจจุบัน ได้นำเสนอโมเดลการสอน ๓ ขั้นตอน สำหรับการสอนวิชาวิทยาศาสตร์ โดยเฉพาะวิชาฟิสิกส์ ต่อไปจะขอเรียกว่า การสอนแบบ PKA หรือ PKA Model ต่อนิสิต

PKA  ไม่ได้ย่อมาจาก Process-Knowledge-Attitude หรือ KPA ตามทฤษฎีการเรียนรู้ด้านทักษะทางปัญญา (Cognetive Domain) ของบลูม (ฺBloom's Taxonomy) แม้หลักคิดจะมาจากทฤษฎีของบลูม PKA มาจาก Phenomenon-Knowledge-Applications เป็นบันได ๓ ขั้นตอนในการสอนวิทยาศาสตร์ (ฟิสิกส์) แต่ละหัวเรื่อง

• การสอนฟิสิกส์ ซึ่งเป็นวิชาที่ว่าด้วยการอธิบายปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ จะต้องเริ่มด้วย "ขั้นปรากฏการณ์" (เสมอ) 
• โดยต้องแยกแยะหรือกำหนดอย่างชัดเจนว่า องค์ความรู้ใดที่ต้องเกิดกับผู้เรียนหลังจากการเรียนรู้ 
• และจะต้องสอนไปให้ถึงระดับ "การนำไปใช้" หรือ "ประยุกต์ใช้" (เสมอ) และทำให้ผู้เรียนทราบเป็นระยะๆ ว่าเขากำลังฝึกฝนทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ใด จากกิจกรรมการเรียนรู้
• ต้องจัดให้มีการสะท้อนการเรียนรู้ (Learning Refleciton) (เสมอ)

•  ขั้นที่ ๑ "ขั้นปรากฏการณ์"
• ขั้นแรกต้องทำให้ผู้เรียนได้เห็นปรากฏการณ์ (ธรรมชาติ)  จะดีที่สุดถ้าสามารถทำให้ผู้เรียนได้สัมผัสปรากฏการณ์นั้นๆ จริงๆ ผ่านประสาทสัมผัสทั้ง ๕ ได้ อาจเลือกใช้วิธีต่างๆ ได้อย่างหลากหลาย เช่น การเล่าเรื่อง การสาธิต การทัศนศึกษา การให้ดูสื่อมัลติมิเดียต่างๆ  เช่น คลิปวีดีโอ หนังสั้น เป็นต้น 
• Expected Learning Outcome (ผลลัพธ์การเรียนรู้ที่คาดหวัง) ของขั้นนี้ได้แก่  
• ด้านองค์ความรู้ จะขึ้นอยู่กับเนื้อหาที่ต้องการจะให้เกิดกับผู้เรียน ดังนั้น การสอนในขั้น "ปรากฏการณ์" นี้ ถือเป็นการสอนขั้น "นำเข้าสู่บทเรียน" ในรูปแบบการสอนทั่วไป
• ด้านทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่สำคัญๆ คือ การสังเกต สงสัย และการตั้งสมมติฐาน 
• ด้านเจตคติสำคัญ โดยเฉพาะการเรียนรู้ในหัวเรื่องใดๆ ขึ้นอยู่กับความสำเร็จของการสร้างแรงบันดาลใจในการสอนขั้นนี้ 
• ข้อควรคำนึงถึง ของการสอนในขั้นตอนนี้มี ๓ ประการ ได้แก่
• ปรากฏการณ์ที่เลือกหรือยกขึ้นเป็นตัวอย่าง ต้องสอดคล้องกับองค์ความรู้ที่ต้องการให้เกิดในผู้เรียน 
• ควรเป็นปรากฏการณ์ใกล้ตัวผู้เรียน ให้เลือกเหตุการณ์ที่ผู้เรียนคุยเคยก่อน เพื่อให้คิดตามและจิตนาการภาพได้ง่าย โดยเฉพาะกรณีที่สอนโดยการเล่าเรื่อง  ในกรณีที่เป็นเหตุการณ์ที่ผู้เรียนไม่เคยพบเห็น ควรเลือกใช้สื่อ หรือพาไปสัมผัสของจริง หรือนำมาสาธิตในชั้นเรียน
• เป้าหมายสำคัญที่สุดคือ แรงบันดาลใจ เห็นประโยชน์ เห็นความสำคัญ เกิดความรู้สึก "อยากรู้ อยากเรียน" และรู้ด้วยว่าเรียนไปทำไม ผู้เรียนพร้อมเต็มที่ทั้งกายและใจต่อการเรียนรู้ในครั้งนั้นๆ 

• ขั้นที่ ๒ "ความรู้" 
• เมื่อผู้เรียนเข้าใจว่า "ปรากฏการณ์" เป็นอย่างไร ได้สัมผัส สังเกต สงสัย และเกิดความอยากรู้อยากเรียนในใจแล้ว ขั้นต่อไปคือ "การสอน" (Teaching) 
• "การสอน" การสอนที่ดีไม่ควรมีรูปแบบตายตัว อย่างไรก็ดี ผู้เรียนต้องเรียนรู้จากรูปแบบการเรียนรู้ที่มีอยู่ก่อน ก่อนจะไปสู่การ "ไร้รูปแบบ" และ "ริเริ่มรูปแบบใหม่" ... ผมแนะนำนิสิตถึงลำดับขั้นของการเรียนรู้เกี่ยวกับเรื่องนี้ไว้ที่นี่ 
• โดยทั่วไป กระบวนการสอนเพื่อให้เกิดความรู้ที่เป็นสากลในตัวผู้เรียน จะมีขั้นตอนดังนี้ 
• เริ่มด้วย "ขั้นสัญลักษณ์"  คือ กำหนดนิยามหรือความหมาย เพื่อการสื่อสาร ต้องบอกให้ชัดเจนว่า ผู้เรียนจำเป็นต้องจดจำสิ่งใด ข้อใด เพราะเป็นนิยามเบื้องต้นที่ทุกคนที่กล่าวถึงเรื่องนั้นๆ จะเข้าใจกันทันที   
• "ขั้นความสำคัญ" และ "ขั้นสัมพันธ์" เป็นการสอนให้ฝึกคิดวิเคราะห์ โดยผู้สอนต้องใช้คำถาม-คำตอบ ให้ผู้เรียนได้ฝึกคิดแยกแยะว่าปรากฏการณ์นั้นเกี่ยวข้องกับปริมาณใดบ้าง แต่ละอันสำคัญและสัมพันธ์กันอย่างไร เน้นให้ผู้เรียนได้ฝึกอธิบายความเข้าใจของตนเอง ฝึกตั้งสมมติฐาน และอภิปรายความคิดความเห็นของเพื่อน  ก่อนที่คุณครูจะสรุป และเริ่มเข้าสู่ "ขั้นสอน"
• "ขั้นสอน" เป็นการอธิบายถ่ายทอดองค์ความรู้ที่เป็นสาระสำคัญของเรื่องนั้นๆ ให้ผู้เรียนฟัง การสอนที่ดีในขั้นนี้ควรเน้นทั้งเนื้อหาและกระบวนการ เพื่อฝึกการคิด "สังเคราะห์" หรือ "สร้างสรรค์" ด้วย 
• เนื้อหา เน้นไปที่ กฎ ทฤษฎี สำคัญๆ หรือองค์ความรู้ที่เป็นแก่นสาระเลย
• กระบวนการ คือ เล่าเรื่องให้เห็นกระบวนการศึกษาทดลองที่ทำให้ได้องค์ความรู้นั้นๆ มา  เล่าให้เห็นกระบวนการคิด การทำ และความพยายามของผู้ค้นพบเรื่องนั้นๆ ... ครูที่ดีต้องรอบรู้เรื่องประวัติวิทยาศาสตร์ต่างๆ หรืออัตชีวประวัติของนักวิทยาศาสตร์ผู้ค้นพบที่เกี่ยวข้องในเรื่องนั้นๆ อันจะทำให้ผู้เรียนสนุก มีความสุขจากการได้รับความรู้ใหม่ไปด้วย 
• อย่าลืมที่จะให้ผู้เรียนสะท้อนการเรียนรู้ "Learning Reflection" เสมอ ก่อนจะจบขั้นนี้

• ขั้นที่ ๓ นำไปใช้ 
• ขั้นตอนนี้สำคัญมาก และการสอนส่วนใหญ่ เป็นไปไม่ถึงขั้นนี้  
• การสอนที่ดีควรจะทำให้ผู้เรียนได้รับรู้ เรียนรู้ หรือดีที่สุดคือ ได้ทดลองนำองค์ความรู้ที่ได้เรียนรู้นั้นไปประยุกต์ใช้  ซึ่งจะเป็นไปในลักษณะใด จะขึ้นอยู่กับเนื้อหาสาระ จังหวะ หรือโอกาส  
• ให้ลองทำตามตามลำดับขั้น 
• ให้ทำเอง โดยไม่ต้องดูต้นแบบ
• ให้ทดลองด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ 
• ให้ทำวิจัยค้นคว้า
• นำไปใช้ทำประโยชน์ 
• ให้ลองทำวิทยาทาน (ทาน) คือการไปสอนผู้อื่น 

จงเรียนรู้รูปแบบเพื่อที่จะไปสู่การ "ไร้รูปแบบ" (ไร้กระบวนท่า) ไปสู่การ "ริเริ่มรูปแบบใหม่" ...เถิด